Jak budować eko? Co jest ekologiczne w budownictwie i co to oznacza?

Działka w sercu starego lasu daleko od miasta, tradycyjny dom z bali, słoma na dachu i glina na ścianach, żeliwna koza i drewno do opału, a na dodatek meble z drzewa orzechowego. I co? Czy to możliwe, że wciąż nie jestem eko?

Co w takim razie znaczy budować ekologicznie? Spróbujmy rozłożyć to na czynniki pierwsze. Ekologiczny, to w skrócie mówiąc korzystny dla środowiska. Dzisiejsze budownictwo ma głównie negatywny wpływ na środowisko. Przyjrzyjmy się więc temu jak budowanie wpływa na środowisko.

Zazwyczaj chcemy zadbać o przyjazne warunki wewnątrz budynku. W tym celu przede wszystkim grzejemy i chłodzimy. Obie te czynności zużywają energię. Duża większość produkcji energii na świecie to spalanie węgla, ropy czy gazu. Wszystkie te procesy emitują do atmosfery dwutlenek węgla, który źle wpływa na klimat. Najważniejszą rzecz jaką możemy zrobić dla środowiska (i swojego portfela przy okazji!) budując dom to zmniejszać zużycie energii. 

Zdecydowanie najpopularniejszymi materiałami budowlanymi są beton i stal. Produkcja obu tych materiałów jak i wielu innych generuje jeszcze więcej dwutlenku węgla w atmosferze. Dodatkowo wszystkie materiały podczas produkcji i budowy są transportowane wiele kilometrów co ponownie spala ropę i wytwarza dwutlenek węgla. W dalszej części przyjrzymy się temu z czego najlepiej budować nasze nowe ekologiczne domy!

W prawie każdym budynku mamy toaletę, umywalkę, albo kuchnię, a więc zużywamy wodę. Woda wydaje się powszechnie dostępna, ale w rzeczywistości ujęcia wody nie są nieskończone - nie zawsze odnawiają się tak szybko jak są zużywane. U Ciebie jeszcze nigdy nie zabrakło wody? Masz szczęście! Instalacje w budynku mają duży wpływ na zużycie i odprowadzenie wody, zarówno wodociągowej, jak i opadowej. Wbrew pozorom i ten obszar nie jest neutralny dla przyrody. Możemy zaszkodzić lub pomóc, wszystko w naszych rękach. 

W naszym kraju za większość zużycia energii w budynkach mieszkalnych odpowiadania ogrzewanie. Dla uproszczenia ograniczymy się tutaj tylko do naszego polskiego klimatu. Dlaczego grzanie naszych domów zużywa tyle energii? Z tego samego powodu, z którego marzniemy zimą jeśli wyjdziemy na dwór bez ciepłych ubrań. Tak jak sami chcemy być ubrani w zimowe kurtki i czapki wychodząc na mróz, tak nasze domy chcą być dobrze ubrane, najlepiej w dobrej jakości grubą izolację termiczną. Izolacja powinna odpowiadać co najmniej wymaganiom polskich norm (współczynnik U poniżej 0,2 dla ścian), co odpowiada około 20 centymetrom styropianu*. Nie jest to jednak jedyny wyznacznik dobrej izolacji. Izolacja powinna być dokładnie wykonana, to znaczy pokrywać wszystkie możliwe drogi ucieczki ciepła, nie pozostawiając żadnych mostków termicznych. Niepełna izolacja, to trochę jak dziurawy sweter zimą. Niby ciepły, ale przez dziury i tak robi się zimno. Podobnie jest z izolacją, która na przykład nie obejmuje balkonów, albo fundamentów. Oczywiście skoro ciepłe ubranko dla domu jest takie ważne, to równie ważne są ciepłe okna. Wszystkie okna, niezależnie od strony budynku względem słońca powinny mieć jak najlepsze parametry izolacyjności (współczynnik U). Jednocześnie biorąc pod uwagę, że zawsze będą miały gorsze parametry niż izolacja, dobrze jest żeby nie mieć ich więcej niż potrzeba. Każda dodatkowa powierzchnia okien to w końcu trochę gorsza izolacja. Czy jak już mamy ciepło ubrany domek to wystarczy? Oj, nie. To dopiero początek!

Żeby zadbać o minimalne zużycie energii trzeba zadbać żeby budynek był szczelny. To nie to samo co dobrze zaizolowany. Nawet jak założymy zimową kurtkę, ale nie włożymy koszulki w spodnie, albo kurtka jest za luźna, to będzie czuć, że pod kurtką wieje. Tak samo jest z budynkami. Nawet do 35% ciepła traci się przez to, że ciepłe powietrze wylatuje na zewnątrz. Którędy? Przez nieszczelności, przy montażu okien, kominy wentylacyjne, nie szczelną paroizolację dachu, kanały instalacyjne, niedokładnie dopasowane drzwi, przez każdą możliwą, nawet najmniejszą dziurę. Przy budowaniu budynków pasywnych (o minimalnym zużyciu energii) wszystkie okna, okleja się przy montażu taśmami, żeby mieć pewność braku żadnej dziurki. Sama pianka montażowa nie wystarczy. Jeśli chodzi o wentylacje, to lepszym rozwiązaniem jest tutaj wentylacja mechaniczna, którą możemy kontrolować i uruchamiać tylko wtedy gdy brakuje świeżego powietrza, niż naturalna, grawitacyjna, przez którą powietrze może uciekać cały czas. 

Kolejnym istotnym czynnikiem w naszym polskim klimacie jest nasłonecznienie. Okazuje się, że dużo energii możemy w naszym budynku zyskać ze słońca. Żeby optymalnie ją wykorzystać powinniśmy zadbać o to, żeby większość okien, a jeżeli się da to wszystkie były skierowane na południe, ewentualnie południowy wschód albo zachód. Po naszej stronie kuli ziemskiej najwięcej promieni słonecznych pada ze strony południowej, dopasowując do tego projekt domu, możemy zyskać naprawdę istotne ilości energii, głównie w sezonie jesiennym i wiosennym. 

Co ciekawe kluczowy wpływ na zużycie energii w naszym domu jest nasz styl życia. A konkretniej to w jakich pomieszczeniach ustawiamy jaką temperaturę. 

Duże znaczenie ma też kształt budynku, niezależnie od tego jak dobrze jest docieplony. Energooszczędny dom powinien być kompaktowy, to znaczy nieprzesadnie duży o zwartej bryle. Im większa powierzchnia ścian tym więcej trzeba grzać. Niestety nowoczesne rozrzeźbione kształty nie są przyjazne rachunkom za ogrzewanie.

Jest jeszcze wiele innych drobniejszych czynników, które pozwalają ograniczyć zużycie energii, ale na początek skupiamy się na najważniejszych.

Jak już wiemy jak oszczędzić energię i w jakim kształcie zbudować dom, to teraz nasuwa się pytanie, z czego go w ogóle zbudować, żeby nie zanieczyścił zbytnio środowiska. Bardzo często budując dom w ogóle nie rozmyślamy nad tym, czy produkcja materiałów budowlanych jest ekologiczna czy nie, a materiały potrafią się pod tym kątem bardzo różnić. Zanim jednak wejdziemy w szczegóły warto pamiętać, że dla środowiska zawsze najlepiej jak zużyjemy jak najmniej materiałów, czyli na przykład zrezygnujemy z elementów dekoracyjnych, które zużywają dużo materiału, a nie mają żadnej istotnej funkcji dla budynku. 

No dobrze, to jakie materiały sa ekologiczne a jakie nie? Najmniej ekologiczne materiały budowlane to beton i stal. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że ich produkcja zużywa bardzo dużo energii i emituje gazy cieplarniane. Beton to aktualnie najpopularniejszy materiał budowlany na świecie, ale niestety jeśli chcemy być ekologiczni to im mniej go zużyjemy tym lepiej. 

Z drugiej strony najbardziej ekologiczne materiały to te stworzone przez naturę, czyli drewniane i drewnopochodne. Drewno w końcu rośnie samo, a przetwórstwo drewna zużywa niewiele energii i w większości jest to energia elektryczna, a nie pochodząca ze spalania węgla jak w przypadku hut stali i pieców cementowych. 

Oczywiście nie jesteśmy w stanie każdego materiału zużytego do budowy domu dokładnie sprawdzić, ale warto się przyjrzeć tym, których zużywamy najwięcej, czyli materiałom na konstrukcję, izolację, dach czy elewację i np. wybrać drewnianą konstrukcję budynku, zamiast żelbetowej.

Mogłoby się wydawać, że oszczędzanie wody to już jedynie kwestia użytkowania a nie budowania domu. A jednak dużo wody można zaoszczędzić podejmując mądre decyzje na etapie budowy i doboru instalacji!

Jeden aspekt oszczędzania wody to systemy ponownego wykorzystania tak zwanej szarej wody. Pozwalają one wykorzystać wodę między innymi użytą do mycia rąk do ponownego użytku na przykład przy spuszczaniu wody.

Drugi aspekt to gospodarowanie wodą opadową. Po pierwsze korzystne dla środowiska jest magazynowanie wody opadowej i wykorzystanie jej do podlewania ogrodu. Po drugie dobrze jest zadbać o ty by jak największa część wody opadowej wróciła na miejscu do ekosystemu, czyli zadbać o rozsączanie i utwardzanie jak najmniejszej powierzchni, z której woda jest zbierana i odprowadzana do ścieków. Masowe odprowadzanie deszczówki do ścieków z powierzchni utwardzonych powoduje, mniejszą ilość wód podziemnych i czasowe braki wody w niektórych punktach ujęć.

Uwaga! Budując budynki ekologiczne i przyjazne środowisku nie można zapomnieć, że przede wszystkim budynki są budowane z przeznaczeniem dla ludzi i to im mają służyć najlepiej. Wszystkie działania, które wymieniliśmy powyżej na rzecz środowiska nie powinny być wprowadzane kosztem zdrowia i komfortu użytkowników. 

O co więc należy zadbać? Zawsze na pierwszym miejscu muszą stać bezpieczna konstrukcja i bezpieczne instalacje. Zadbanie o komfort termiczny przez cały rok w użytkowanych pomieszczeniach. Odpowiednią wentylację, zachowując potrzebną ilość świeżego powietrza. Komfort akustyczny oraz odpowiednie oświetlenie. Budynek powinien być też tak wykonany by nie dopuszczać do zawilgoceń i rozwijania się pleśni. A więc stosując rozwiązania ekologiczne powinny mieć na uwadzę, czy nie naruszają, któregoś z tych kluczowych elementów.

Ekologiczne budownictwo to nie tylko kwestia trendów albo tymczasowej mody, ale przede wszystkim odpowiedzialności za naszą wspólną planetę i nasze zdrowie. Na całe szczęście obecnie istnieje wiele sposobów na ograniczenie negatywnego wpływu budynków na środowisko i klimat. Możemy oszczędzać energię dzięki lepszej izolacji, szczelności i wykorzystaniu słońca. Do wyboru mamy materiały budowlane naturalne lub niskoemisyjne. Możemy także oszczędzać wodę, poprzez ponownie jej wykorzystanie bądź mądre zarządzanie deszczówką. W tym wszystkim nie możemy zapominać o zapewnieniu bezpieczeństwa, komfortu i zdrowia użytkowników naszych nowych eko domów.